دعوی جلب ثالث
دعوی جلب ثالث
مبحث اول: شرایط پذیرش دعوی جلب ثالث
جلب در لغت به معنی کشانیدن و آوردن آمده است و ثالث به معنای سوم می باشد. بر این اساس مفهوم لغوى جلب ثالث: آوردن و کشاندن شخص ثالث خواهد بود. در اصطلاح حقوقی جلب ثالث، عنوان یک دعوای حقوقی است. اگرچه در آیین دادرسی مدنی تعریفی از جلب ارائه نشده، لیکن مستنبط از ماده ۱۳۵ قانون اخیرالذکر جلب دعوایی است که طی آن اصحاب دعوا می توانند شخص ثالثی را برای اثبات با مطالبه حق خود به دعوا بکشانند. اصطلاحا به طرفی که دعوای جلب را مطرح می کند «جالب» و به فردی یا افرادی که به دعوای اصلی فراخوانده میشوند «مجلوب ثالث» گفته می شود. جالب ممکن است به دلایل مختلف اقدام به جلب به دعوا نماید؛ گاهی یکی از طرفین دعوا صرفا برای تقویت موقعیت خود در دعوای اصلی اقدام به طرح دعوای جلب می کند و هیچ خواسته ای از دادگاه جهت محکومیت مجلوب ثالث ندارد؛ اما گاهی فرد ثالث به دعوا فراخوانده می شود تا محکوم به خواسته خواهان شود یا جالب مستق خواسته ای را علیه او مطرح کرده است مانند جایی که فردی به استرداد لاشه چک علیه فردی طرح دعوا می کند، خوانده با این ادعا که چک را به فرزند وی تحویل داده، با طرح دعوی جلب ثالث درخواست محکومیت مجلوب ثالث به حد استرداد لاشه چک را به نفع خواهان اصلی مطرح می کند.
دعوی جلب ثالث که جزء دعاوی طاری محسوب می شود دارای شرایطی است که مقنن در قانون آیین دادرسی مدنی در مواد ۱۳۵ تا ۱۴۰ در مورد آن بحث می کند که ما ذی” به تشریح آنها می پردازیم.
گفتار اول: تقدیم دادخواست تا سه روز از اولین جلسه دادرسی
هرکدام از طرفین دعوا که قصد و نیت طرح دعوی جلب ثالث را دارند بایستی تا پایان جلسه اول دادرسی دلایل خود مبنی بر تقدیم دادخواست جلب را به دادگاه اعلام – دارند و در نهایت تا سه روز از جلسه اول دادرسی، اقدام به تقدیم دادخواست جلب نمایند. مفهوم ماده روشن است؛ بنابراین، هرکدام از طرفین می توانند قبل از جلسه اول دادرسی نیز دادخواست جلب خود را تقدیم نمایند، ولی آخرین مهلت تقدیم دادخواست در مرحله اولیه رسیدگی سه روز پس از جلسه اول دادرسی است مشروط بر اینکه جالب ثالث ادله و اراده خود مبنی بر تقدیم دادخواست جلب را به دادگاه ارائه و اظهار کرده باشد.
از آنجا که آخرین مهلت تقدیم دادخواست جلب مطابق ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی پایان جلسه اول دادرسی ذکر شده، مفهوم جلسه اول دادرسی بسیار حائز اهمیت است و چون جلسه اول دادرسی در قانون تعریف نشده است لاجرم به رویه قضائی رجوع می کنیم؛ رویه قضائی جلسه اول دادرسی را جلسه ای می داند: «… که موجبات قانونی طرح و استماع دعوای طرفین فراهم شده باشد» بنابراین، اولین جلسه ای که برای رسیدگی تعیین شده به خودی خود جلسه اول دادرسی محسوب نمی شود زیرا اگر به هر دلیل رسیدگی و استماع اظهارات طرفین در جلسه تعیین شده، فراهم نباشد آن جلسه، جلسه اول دادرسی نیست و هر کدام از طرفین برابر قانون محق در طرح دعوای جلب بعد از جلسه رسیدگی اول با شرایطی که گفته شد خواهند بود.
گفتار دوم: مرتبط یا هم منشأ بودن دعوی جلب ثالث با دعوای اصلی
ماده ۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی در تعریف دعاوی طاری مقرر می دارد: «هر دعوایی که در اثناء رسیدگی به دعوای دیگر از طرف خواهان یا خوانده یا شخص ثالث یا از طرف متداعیین اصلی بر ثالث اقامه شود، دعوای طاری نامیده می شود. این دعوا اگر با دعوای اصلی مرتبط با دارای یک منشأ باشد در دادگاهی اقامه می شود که دعوای اصلی در آنجا اقامه شده است.» جلب از دعاوی طاری می باشد و یکی از شرایط اساسی طرح آن مرتبط و هم منشأ بودن با دعوای اصلی است که دعوای مرتبط در ذیل ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی تعریف شده است: «… بین دو دعوا وقتی ارتباط کامل موجود است که اتخاذ تصمیم در هریک مؤثر در دیگری باشد.» پس دعوای جلب باید ارتباط کامل با دعوای اصلی داشته باشد تا همراه دعوای اصلی رسیدگی شود؛ لذا در صورتی که دعوای جلب ارتباط کامل با دعوای اصلی نداشته باشد یا برابر ماده ۱۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی هرگاه دادگاه تشخیص دهد که دعوای جلب برای تأخیر در رسیدگی به دعوای اصلی مطرح شده است دادگاه می تواند به آن جداگانه رسیدگی کند. به نظر می رسد در مورد اخیر تشخیص دادگاه محور تفکیک است؛ اما «ارتباط کامل» داشتن دعوای جلب با دعوای اصلی شرط دعوای جلب است؛ بنابراین، اگر دعوای مطروحه با دعوای اصلی ارتباط کامل نداشته باشد دیگر دعوی جلب ثالث نیست و جداگانه رسیدگی خواهد شد.
گفتار سوم: جالب یکی از طرفین دعوا باشد.
یکی دیگر از شرایط دعوی جلب ثالث آن است که یکی از طرفین دخیل در دعوا اقدام به طرح دعوای جلب نموده باشد؛ بنابراین، اگر فردی خارج از طرفین دعوا اقدام به طرح دعوای مرتبط با دعوای اصلی نماید یا خود را در ذی نفع شدن یکی از طرفین محق بداند دعوای مطروحه دیگر جلب نیست بلکه ورود ثالث است.
گفتار چهارم: در جریان بودن دعوای اصلی
اگرچه در جریان بودن دعوای اصلی را جزء شرایط طرح دعوای جلب آورده اند؛ اما به نظر می رسد این موضوع از مسلمات طرح دعوای جلب می باشد؛ چرا که وقتی رسیدگی به دعوا اصلی پایان پذیرفته باشد دعوایی وجود ندارد که فرد دیگری به آن جلب شود و اگر بعد از صدور حکم یکی از طرفین برای خود حقی در ارتباط با حکم صادره قائل باشد می تواند اقدام به طرح دعوای مستقل عليه آن فرد به استناد حکم صادره نماید و همچنین در صورتی که کسی از صدور حکم متضرر شود می تواند در قالب اعتراض ثالث اصلی یا طاری به آن حکم اعتراض نماید؛ اما در هر حال جلب در صورتی امکان پذیر است که دعوای اصلی در جریان رسیدگی باشد.
مبحث دوم:جلب ثالث در مرحله واخواهے و تجدیدنظر
جلب ثالث به صراحت شق آخر ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی در مرحله تجدیدنظر هم امکان پذیر است؛ بنابراین، شایسته است جالب ثالث، هم زمان با دادخواست تجدیدنظر، دادخواست جلب خود را نیز تقدیم نماید؛ چرا که رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر غیرحضوری است و فرصتی برای تقدیم دادخواست جلب وجود ندارد.
مطابق ماده ۱۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی تقدیم دادخواست جلب در مرحله واخواهی نیز همراه با دادخواست واخواهی امکان پذیر است البته برخی از اساتید صرف اظهار و اعلام جلب ثالث را در دادخواست واخواهی بدون تقدیم دادخواست کافی می دانند. اما به نظر می رسد شایسته است دادخواست جلب به صورت مستقل مطرح شود. تقدیم دادخواست جلب از طرف واخوانده نیز تا سه روز پس از جلسه رسیدگی امکان پذیر است. مشروط بر اعلام موضوع در جلسه رسیدگی؛ چرا که بنابه شرایط و دفاعیات واخواه ممکن است واخوانده جلب شخص دیگری را به دادرسی لازم بداند. مع الوصف به نظر می رسد اگر دادگاه جلسه ای را برای رسیدگی به واخواهی تشکیل داده باشد در واقع ادامه جلسه اول دادرسی است نه جلسه ای دیگر؛ چرا که در جلسه ای که رسیدگی صورت گرفته، اظهارات خوانده دعوا شنیده نشده است.
مبحث سوم:اهم مسائل دعوی جلب ثالث
- نحوه طرح دعوا
همان طور که گفته شد طرح دعوی جلب ثالث مستلزم تقدیم دادخواست جلب می باشد و کلیه شرایط و عمومات راجع به دعوای اصلی در مورد دعوای جلب نیز جاریست. مطابق ماده ۱۳۷ قانون آیین دادرسی مدنی دادخواست جلب و پیوست های آن می باید به تعداد اصحاب دعوای اصلی به علاوه یک نسخه باشد و به دادگاهی تقدیم می شود که در آنجا اظهار شده و دعوای اصلی در حال رسیدگی است.
- خواسته دعوی جلب ثالث
در ستون خواسته دادخواست جلب قید عبارت: «جلب در پرونده کلاسه … شعبه …» الزامی است. همچنین اگر جالب خواسته مستقلی از مجلوب ثالث داشته باشد؛ مثل پرداخت وجه یا رد مال می بایست مورد خواسته تعیین یا تقویم گردد.
- خوانده دعوی جلب ثالث
در اینکه خوانده دعوای جلب چه شخصی باید باشد قانون سکوت کرده است لیکن در رویه عملی دیده می شود که صرف خوانده قرار دادن شخص ثالث موردنظر با ایراد مواجه بوده و دعوای جلب بهتر است به طرفیت شخص ثالث به علاوه طرف مقابل جالب ثالث در دعوای اصلی باشد
- صلاحیت در دعوی جلب ثالث
دعوی جلب ثالث در دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی مطرح می شود و عدم صلاحیت محلی دادگاه اثری در رسیدگی ندارد؛ اما اگر دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی فاقد صلاحیت ذاتی نسبت به دعوای جلب باشد پرونده به مرجع صالح یا مرجع ارجاع کننده به مرجع صالح ارسال می شود.
- اعتراض به قرار رد دادخواست جلب ثالث
برابر ماده ۱۴۰ قانون آیین دادرسی مدنی قرار رد دادخواست جلب ثالث با حکم راجع به اصل دعوا قابل تجدیدنظر می باشد. بر این اساس در صورتی که دادگاه به جهت عدم
احراز شرایط دعوای ثالث دادخواست تقدیمی را رد نماید، جالب ثالث بایستی تا صدور حکم دعوای اصلی منتظر بماند و همراه با اعتراض به رأي دعوای اصلی نسبت به قرار رد دادخواست اعتراض نماید که در صورت رد قرار، رد صادره در دادگاه تجدیدنظر رسیدگی به دعوای جلب همراه با دعوای اصلی در دادگاه تجدیدنظر انجام خواهد شد.
- اثر استرداد دادخواست اصلی بر جلب ثالث
استرداد دادخواست یا دعوای اصلی یا ابطال آن اثری بر دعوای جلب ندارد، در چنین وضعی دادگاه مکلف است به دعوای طاری اعم از اینکه جلب ثالث، ورود ثالث یا دعوای متقابل باشد مستقل رسیدگی نماید؛ چرا که رسیدگی نکردن به هر دعوایی مستلزم تصریح قانونی می باشد که در این باب چنین تصریحی وجود ندارد. البته به نظر می رسد در صورتی که دعوای جلب خواسته مستقلی نداشته باشد و صرفا برای تقویت موضع یکی از طرفین دعوا مطرح شده باشد با استرداد دادخواست یا دعوا یا ابطال ان موضوعیت خود را از دست خواهد داد و ممکن است رسیدگی مستقل به آن امکان پذیر نباشد؛ اما در هر صورت دادگاه بایستی در مورد آن نیز تصمیم گیری نماید
- طرح دعوی جلب ثالث به صورت مستقل
در صورتی که دعوی جلب ثالث به صورت یک دعوای مستقل مطرح شود با توجه به ماده ۱۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی که ارتباط کامل داشتن دو دعوا را از موارد رسیدگی توأم مقرر کرده است امکان رسیدگی به چنین دعوایی همراه با دعوای اصلی وجود دارد.
۸. هزینه دادرسی دعوی جلب ثالث هزینه دادرسی
دعوای جلب برابر دعوای اصلی خواهد بود؛ اما اگر خواسته مستقلی نسبت به مجلوب ثالث وجود داشته باشد مطابق قانون بسته به مالی و غیرمالی بودن دعوا هزینه آن محاسبه و پرداخت خواهد شد.
۹. امکان رفع نقص دادخواست اصلی با جلب ثالث
پرسش این است که آیا میشود با تمسک به دعوای جلب ایراد دادخواست اصلی را رفع کرد؟ به عنوان مثال در طرح دعوا عليه وراث یا مالک مشاعی ملک، یکی از وراث بنا بر دلایلی از قلم افتاده و جز خواندگان قرار نگیرد، آیا خواهان می تواند نسبت به جلب وی به دعوا اقدام و از رد دادخواست جلوگیری نماید؟ اگرچه برخی بر این باورند که از این راهکار قانونی نمی توان جهت رفع نقص دادخواست اصلی استفاده کرد؛ اما به نظر می رسد جهت جلب مهم نیست و با توجه به اینکه ممنوعیتی در این باب وجود ندارد خواهان دعوای اصلی می تواند برای رفع نقص دادخواست خود از این راهکار قانونی استفاده نماید. همچنان که طرفین برای طرح خواسته مستقل و یا تقویت موضع دعوای اصلی از راهکار جلب ثالث استفاده می نمایند.