دعوی تصحیح و اصلاح شناسنامه
دعوی تصحیح و اصلاح شناسنامه
مبحث اول: دعوای تغییر سن تولد در دعوی تصحیح و اصلاح شناسنامه
در حال حاضر یکی از دعاوی که مراجع قضائی را به خود مشغول کرده تغییرات در مندرجات شناسنامه اعم از تاریخ تولد با نام و نام خانوادگی می باشد در این نوشته به اختصار به بررسی شرایط طرح این نوع دعوا و مرجع صالح برای رسیدگی به این نوع دعاوی به همراه نمونه دادخواست ها یا درخواست آن خواهیم پرداخت.
در اهمیت ولادت همین بس که اهلیت انسان برای دارا شدن حقوق با زنده متولد شدن شروع و با مرگ وی به اتمام می رسد و در بسیاری از موارد قانونی شرط منتفع شدن از حقوق به زنده متولد شدن موکول شده است بنابراین وجود فرض قانونی مشخص برای تاریخ تولد آثار بسیاری دارد که نباید این فرض با هر ایراد کوچک و غیر محکمه پسندی خدشه دار شود بلکه باید در حفظ آن کوشید.
در حمایت از این هدف مقنن در سال ۱۳۶۷ قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی و جلوگیری از تزلزل آنها را تصویب نمود. بر اساس این قانون تغییر تاریخ تولد اشخاص ممنوع شد مگر در موارد خاص با رعایت تشریفات که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت.
اگر خواهان درخواست تغییر سن خود را بنماید با توجه به نوع درخواست تغییر س ن به بیش از پنج سال یا تغییر سن به کمتر از پنج سال) مرجع صالح رسیدگی متفاوت خواهد بود.
گفتار اول: مرجع صالح به دعوا دادگاه می باشد
در صورتی که شرایط ذیل بر دعوای خواهان حاکم باشد مرجع صالح به درخواست وی دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خواهان می باشد در این خصوص ماده ۴ قانون ثبت احوال مقرر می دارد: «.. رسیدگی به سایر دعاوی راجع به اسناد ثبت احوال با دادگاه شهرستان یا دادگاه بخش مستقل محل اقامت خواهان به عمل می آید و رأی دادگاه فقط پژوهش پذیر است. هرگاه سند ثبت احوال در ایران تنظیم شده و ذینفع مقیم خارج از کشور باشد رسیدگی با دادگاه محل صدور سند و اگر محل تنظیم سند و اقامت خواهان هر دو در خارج از کشور باشد با دادگاه شهرستان تهران خواهد بود.»
اولا: خواسته خواهان تغییر سن باشد.
ثانيا: درخواست تغییر سن باید تا پنج سال باشد.
ثالثا: افزایش یا کاهش سن تا پنج سال مؤثر در مقام نیست.
رابعا: تنها یک بار در طول عمر صاحب شناسنامه این دعوا امكان دارد.
در تأیید این موضوع رأی وحدت رویه شماره ۵۹۹ مورخ ۱۳۷۴ / ۱۳ چنین مقرر داشته است: «بر اساس ماده واحده قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی و جلوگیری از تزلزل آنها، مصوب بهمن ماه هزار و سیصد و شصت و هفت، تغییر تاریخ تولد اشخاص به کمتر از پنج سال ممنوع می باشد و رسیدگی به درخواست تغییر سن، بیش از پنج سال به تجویز تبصره همین قانون، منحصر به عهده کمیسیون مقرر در آن محول شده است بنا به مراتب، به نظر اکثریت اعضای هیئت عمومی دیوان عالی کشور، رأی شعبه ششم که مرجع رسیدگی و اظهارنظر نسبت به درخواست تغییر تاریخ تولد کمتر از پنج سال را دادگاه های دادگستری اعلام نموده است، منطبق با قانون و صحیح تشخیص می شود.» دعوای تغییر سن باید به موجب دادخواست و با پرداخت هزینه دعاوی غیرمالی به مرجع قضائی تقدیم گردد دادگاه به این دعوا رسیدگی نموده و رأی مقتضی صادر خواهد کرد و رأی به طرفین دعوا ابلاغ و این رأي ظرف مهلت ۲۰ روز برای اشخاص مقیم ایران و ۲ ماه برای افراد خارج از کشور قابل تجدیدنظرخواهی می باشد.
گفتار دوم: مرجع صالح به دعوا کمیسیون ثبت احوال می باشد
هرچند ماده ۹۹۵ قانون مدنی، تغییر مطالب مندرج در دفاتر سجل احوال را منوط به صدور حکم از مراجع قضائی نموده لیکن قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی به عنوان یک قانون خاص، حکم ماده مذکور را مقید به شرایط نموده در صورت وجود شرایط موضوع درخواست از صلاحیت مرجع قضائی خارج و کمیسیون ثبت احوال صالح خواهد بود. این شرایط عبارتنداز:
اولا: خواسته خواهان تغییر سن باشد.
ثانيا: درخواست تغییر سن باید بیش از ۵ سال باشد.
ثالثا: افزایش یا کاهش بیش از ۵ سال مؤثر در مقام نیست.
رابعا: این درخواست تنها یک بار در طول عمر دارنده شناسنامه امکان دارد.
در صورت وجود شرایط فوق صاحب شناسنامه باید ضمن به همراه داشتن اصل شناسنامه و تصویر مصدق آن و یک قطعه عکس جدید و فیش واریزی به مبلغ ۵۰۰.۰۰۰ ریال بنام سازمان ثبت احوال کشور به دبیرخانه کمیسیون تشخیص سن اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه خود مراجعه و مدارک لازم را تسلیم و رسید آن را دریافت نماید. تاریخ تشکیل جلسه رسیدگی توسط دبیرخانه کمیسیون تشخیص سن محل صدور شناسنامه به خواهان ابلاغ خواهد شد. مشارالیه مکلف است در وقت تعیین شده با در دست داشتن شناسنامه عکس دار در کمیسیون تشخیص سن حاضر شود در صورت عدم حضور، چنانچه پرونده آماده برای اظهارنظر باشد کمیسیون تصمیم لازم را اتخاذ خواهد نمود و در غیر این صورت درخواست وی رد می شود لیکن خواهان می تواند درخواست مجدد به خاطر رد درخواست به کمیسیون تسلیم کند.
کمیسیون می تواند در صورت لزوم صاحب سند را جهت معاینه و تعیین سن به پزشکی قانونی معرفی نماید و تصمیم کمیسیون تشخیص سن به خواهان ابلاغ خواهد شد هرچند این تصمیم قابل اعتراض نمی باشد.
در صورت عدم موافقت کمیسیون با تغییر تاریخ تولد صاحب سند درخواست مجدد پذیرفته نمی شود و در صورت پذیرش، اعمال تصمیم کمیسیون مستلزم درخواست کتبی خواهان می باشد.
مبحث دوم: دعوای تغییرنام ونام خانوادگی در دعوی تصحیح و اصلاح شناسنامه
این دعوا در دو قسم تغییر نام و تغییر نام خانوادگی مطابق قوانین و مقررات ثبت احوال قابل بررسی است.
گفتار اول: تغییر نام (اسم کوچک)
ماده ۲۰ قانون ثبت احوال مصوب :۱۳۵۵
«انتخاب نام با اعلام کننده است برای نام گذاری یک نام ساده یا مرکب (حسین، محمدمهدی و مانند آن که عرفا یک نام محسوب می شود انتخاب خواهد شد. انتخاب نام هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می گردد و نام های زننده و مستهجن یا نا متناسب با جنس ممنوع است. تشخیص نام های ممنوع با شورای عالی ثبت احوال می باشد و این شورا نمونه های آن را تعیین و به سازمان اعلام می کند. انتخاب نام در مورد اقلیت های دینی شناخته شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است. در اسناد سجلی اقلیت های دینی شناخته شده در قانون اساسی کشور نوع دین آنان قید میشود ذکر سیادت در اسناد سجلی ساداتی که سیادت آنان در اسناد سجلی پدر و یا جد پدری مندرج باشد و یا سیادت آنان با دلایل شرعی ثابت گردد الزامی است، مگر کسانی که خود را سید ندانند و یا عدم سیادت آنان شرعا احراز شود. مراتب تشرف پیروان ادیان دیگر به دین مبین اسلام همراه با تغییرات مربوط به نحو نام خانوادگی آنان در اسناد سجلی ثبت می شود.»
اگر بر اساس این ماده امکان تغییر یا اصلاح نام وجود نداشته باشد باید دادخواست تغییر نام به دادگاه ذیصلاح، (دادگاه محل اقامت خواهان) تقدیم شود همانند دعوای تغییر سن، خوانده دعوا، اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه می باشد و خواسته دعوا باید الزام خوانده به ابطال شناسنامه و صدور شناسنامه جدید با نام تغییر یافته… باشد هزینه این دعوا نیز غیرمالی بوده و رأي اصداری قابل تجدیدنظرخواهی از سوی اصحاب دعوا ظرف مهلت ۲۰ روز (افراد مقیم ایران) و دو ماه (افراد مقیم خارج از کشور) می باشد.
گفتار دوم: تغییر نام خانوادگی (نام فامیلی)
مطابق ماده ۴۰ قانون ثبت احوال مصوب ۱۳۵۵ تغییر نام خانوادگی با تصویب سازمان ثبت احوال کشور خواهد بود و مطابق تبصره آن موارد تغییر نام خانوادگی مطابق آیین نامه اجرایی این قانون می باشد چون آیین نامه اجرایی قانون تهیه نشده است، سازمان ثبت احوال سال ها از ماده ۹۷ آیین نامه اجرایی قانون ۱۳۱۹ برای تغییر نام خانوادگی استفاده می کرد تا سرانجام ماده ۱۳ دستورالعمل اجرایی شماره ۲ ثبت احوال مورخ ۱۳۶۴ / ۴ / ۱ موارد تغییر نام خانوادگی را مشخص نمود. در خصوص مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست تغییر نام رأی وحدت رویه شماره ۵۰۴ مورخ ۱۳۶۶ / ۲ / ۱۰ چنین تعیین تکلیف نموده است: «در خواست تغییر نام صاحب سند سجلی از حیث جنس (ذکور به اناث یا بالعکس) از مسائلی است که واجد آثار حقوقی می باشد و از شمول بند ۴ ماده 3 قانون ثبت احوال خارج و رسیدگی به آن در صلاحیت محاکم عمومی دادگستری است بنابراین رأی شعبه ۱۳ دیوان عالی کشور که نتیجتا بر اساس این نظر صادر شده صحیح و منطبق با موازین قانونی است.»
مبحث سوم:هیئت حل اختلاف
در مقر هر اداره ثبت احوال هیئتی به نام هیئت حل اختلاف مرکب از رئیس اداره ثبت احوال و مسئول بایگانی یا معاونین و یا نمایندگان آنان و یکی از کارمندان مطلع اداره مزبور به انتخاب رئیس اداره ثبت احوال استان تشکیل می شود.
گفتار اول: صلاحیت هیئت حل اختلاف در دعوی تصحیح و اصلاح شناسنامه
وظایف هیئت حل اختلاف به قرار زیر است:
-
تصحیح هر نوع اشتباه در تحریر مندرجات دفتر ثبت كل وقایع و وفات بعد از امضای سند و قبل از تسلیم برگه یا شناسنامه یا وفات و تکمیل سند از نظر مشخصاتی که نامعلوم بوده است مندرج در ماده ۲۹ قانون ثبت احوال
-
رفع اشتباهات ناشی از تحریر ضمن ثبت وقایع یا نقل مندرجات اسناد و اعلامیه ها و مدارک به دفاتر ثبت كل وقایع و سایر دفاتر
-
ابطال اسناد و شناسنامه هایی که بیگانگان مورد استفاده قرار داده اند و طبق ماده ۴۴ اعلام می شود.
-
ابطال اسناد مکرر و یا موهوم و تصحیح اشتباه در ثبت جنس صاحب سند و تغییر نام های ممنوع
-
حذف کلمات زاید، غیرضروری و یا ناشی از اشتباه در اسناد سجلی اشخاص ترتیب تقاضا و گردش کار دفاتر هیئت ها و نحوه رسیدگی و ابلاغ تصمیمات در آیین نامه اجرایی این قانون تعیین خواهد شد.